Höristik (Zihinsel Kısa Yollar)

Höristik (Zihinsel Kısa Yollar)

Höristik’in kelime kökü Yunanca’da “buldum” anlamına gelen ” heurisko”dan geliyor. Bir psikoloji terimi olaraksa karar verme ya da sorunlarla baÅŸa çıkma süreçlerimizde kullandığımız zihinsel kısa yollar anlamı taşıyor. Şöyle ki, karmaşık sorunlarla karşılaÅŸtığımızda ya da elimizde yeterli bir bilgi olmadığında evrimsel iÅŸleyiÅŸlerle ÅŸekillenegelmiÅŸ ya da deneyimlerle edinilmiÅŸ bu zihinsel kuralları kullanarak bir çözüm yolu ya da anlayış geliÅŸtirmeye çalışıyoruz.

Örneğin, daha önceden adını duymadığımız bir ürün eğer ki fiyat olarak diğerlerinden daha yüksekse, elimizde o ürüne dair başka herhangi bir bilgi olmadığından onun daha kaliteli olduğu yargısına varıyoruz. Kalitesine yönelik yaptığımız bu çıkarımdan dolayı tüketici olarak adını hiç duymamış olmamıza rağmen o ürünü satın alma davranışı gösterebiliyoruz.

Problemleri aşmada hız ve kolaylık sağlayan bu zihinsel kısa yollar kimi zamansa hatalı sonuçlara varmamıza neden olabiliyor:

Sizce bu hayvanlardan hangisinin bir gün içinde uykuya ayırdığı vakit daha fazladır? SaÄŸ resimdeki yakalı hayvanı tanımadığımız için muhtemelen bu soruya yanıtımız “kedi” olacaktır. Bu yanıtı verirken kullandığımız kısa yol, kediyi uykuyu seven bir hayvan olarak biliyor oluÅŸumuza dayanıyor. Ancak kediler günde 14,5 saat uyurlarken saÄŸ resimdeki yakalı hayvanlar günün 20 saatini uykuda geçiriyor. DiÄŸer bir deyiÅŸle, kullandığımız zihinsel kısa yollar bizleri her zaman doÄŸru yöne yönlendirmeyebiliyor.

———————

TÜBİTAK (Bilim ve Teknik Dergisi)