Hepimizin ÅŸikâyetçi olduÄŸu ortak bir nokta var: Unutuyoruz. Ä°simleri, yerleri, yüzleri, yapmamız gereken iÅŸleri, aramamız gereken ÅŸahısları unutup kalıyoruz… Hatta bazılarımız amnezi adı verilen “hafıza kaybı” hastalığına tutulmuÅŸ durumda. Bazı yaÅŸlılarımız ise “bunama” olarak adlandırabileceÄŸimiz alzheimer hastalığının pençesinde kıvranmakta.
Unutkanlığa, amneziye ya da alzheimer’e yol açan birçok faktör var. Alkol kullanımı, beyinde meydana gelen hasarlar, psikolojik ya da duygusal travmalar, depresyon, baÅŸ yaralanmaları ve genetik faktörler bunların baÅŸlıcaları. Bu yazımızda yukarıda saydığımız etmenleri açıklamak yerine unutkanlığa sebep olan ve günlük yaÅŸantımızda yer alan faktörleri sıralayacağız.
Kısa Süreli Hafızanın Aşırı Kullanılması
İnsanda üç çeşit hafıza bulunuyor; duyusal hafıza, kısa süreli hafıza ve uzun süreli hafıza. Duyusal hafıza duyu organlarımıza ilişkin hafızamızdır ve veriler ilk önce buraya gelir. Yolda yürürken duyduğumuz sesler, gözümüze ilişen tüm görüntüler anlık olarak bu hafızada kaydedilir. Eğer biz, bu seslerden ve görüntülerden birine dikkat etmeye başlarsak bu veri kısa süreli hafızaya alınır. Burada bilgiler 7-8 saniye civarında tutulur ve sonra unutulur. Kısa süreli hafızaya alınan bir bilgi tekrar edilip resim, duygu ve seslerle renklendirilirse uzun süreli hafızaya alınır.
Büyükşehirlerde yaşayan bizler sokağa adımımızı atar atmaz uyarıcı akınına maruz kalıyoruz. Arabaların çıkardığı ses, çevremizdeki tabelalar, yanımızdan geçenlerin konuşmaları, etrafımızda çalışan insanlar hepsi hafızamıza veri ulaştırıyor. Hafızamıza o kadar çok veri ulaşıyor ki, evimizden çıkıp işimize varana kadar binlerce tabela okuyor, nice yüzlere ve seslere şahit oluyoruz. Ama bunların hiçbiri aklımızda kalmıyor. Kalmasına da gerek yok zaten. Ancak kısa süreli hafızamıza bu kadar çok veri giriş çıkışı iki şekilde bizde unutkanlığa sebep oluyor:
Birincisi, gereksiz birçok veri girişi kısa süreli hafızamızı yıpratıyor. Bu durum bize gelen verileri sağlam bir şekilde kaydetmede zorluk çıkarıyor ve sonunda unutkanlık baş gösteriyor.
Eskilerin “mezar taşı okumayın, unutkan olursunuz” demelerindeki sebep sanırım kısa süreli hafızanın gereksiz bilgilerle kullanılıp yıpratılmamasıdır.
İkincisi, kısa süreli hafızaya giren ama buradan uzun süreli hafızamıza aktarılmayan veriler bizde bir alışkanlık oluşturuyor: Bilgileri kısa süreli hafızaya alıp uzun süreli hafızaya aktarmama alışkanlığı. Bu alışkanlık neticesinde uzun süreli hafızaya aktarmamız gereken verileri oraya aktaramıyoruz. Birisi ile tanıştığımızda onun ismini hemen unutmamızın nedeni o ismi sadece kısa süreli hafızamıza alıp uzun süreli hafızaya aktarmama alışkanlığıdır.
Uzun Süreli Hafızanın Çok Az Kullanılması
Günlerimizi öyle bir şekilde yaşıyoruz ki, uzun süreli hafızamızı neredeyse hiç kullanmıyoruz. İşyerimizde yaptığımız işler otomatikleşmiş durumda ve uzun süreli hafızamızın kullanımını gerektirmiyor. Eve geldiğimizde ise televizyonun başına geçiyoruz ve yine hafızamızı kullanmıyoruz. Telefon numaralarını da artık hafızamıza almıyoruz çünkü cep telefonlarımız var. Az kitap okuduğumuz için oradaki bilgileri hatırda tutmak gibi bir gayretimiz de maalesef yok. Güzel söz ve şiir ezberleme alışkanlığı ise artık günümüzde demode. Kısacası gelişen teknoloji ve değişen kültür hafıza yetimizin kullanımını o derece azalttı ki, kullanamadığımız hafızalarımız paslandı ve artık çalışamaz oldu.
Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, eğitim seviyesi arttıkça kişinin alzheimer hastalığına yakalanma riski azalıyor. Yani kitapla, bilgiyle muhatap olan ve çok öğrenen kişilerin hafızası daha sağlam kalıyor.
Eğitimde Sadece Sol Beynin Kullanımına Yönelik Program Uygulanması
ÇoÄŸumuzun bildiÄŸi bir gerçek var: Beynimiz saÄŸ ve sol olmak üzere iki yarım küreden oluÅŸuyor. Bu yarım küreler “lob” olarak adlandırılıyor ve her birisinin farklı görevleri bulunuyor. Sol lob, konuÅŸma, matematiksel iÅŸlemler, diziler, sayılar ve analiz gibi konularda çok üstündür ve mantıklı ve doÄŸrusal çalışmaktadır. SaÄŸ lob da, ritim, hayal kurma, renkler, boyut, hacim, müzik gibi fonksiyonlarda etkin olmaktadır.
Araştırmalar göstermiştir ki, sağ lobu alınan kişilerde hatırlama yetisi oldukça zayıflamaktadır. Çünkü tek başına resim ve şekil olmadan sol beynin olayları hatırlaması çok zordur.
Maalesef ülkemizdeki eğitim sistemi öğrencilerin sol lobuna hitap etmektedir. Dersler sadece sözlü olarak mantıksal bir örgü içerisinde aktarılmaktadır. Bunun neticesinde ise sağ beyin fonksiyonları atıl kalmakta ve sağ beynin gelişimi az olmaktadır.
Oksijensiz Ortamlar
Beynimizin ağırlığı vücut ağırlığımızın %2’si kadardır. Yani ortalama 1,5-2 kg ağırlığındadır. Ve beynimizin saÄŸlıklı çalışabilmesi için gerekli olan en temel madde oksijendir. Hatta diyebiliriz ki beynimiz tam bir oksijen canavarıdır. Öyle ki vücut ağırlığımızın %2’sini teÅŸkil eden beynimiz, vücudumuzun aldığı oksijenin %20-25’ini kullanır. Kısacası yeteri kadar oksijen alınmadığında beynimizin fonksiyonları önemli ölçüde yavaÅŸlar ve zayıflar. Ve bu durum hafıza merkezimizi etkiler. Büyük ÅŸehirlerde ev, araba ve ofis gibi kapalı mekânlarda hayatını sürdüren bizler yeteri kadar oksijen alamamaktayız. Bu durum beyin fonksiyonlarımızı ve dolaylı olarak da hafıza yetimizi etkilemektedir.
Cinsel Faktörler
Amerika’da yapılan bazı araÅŸtırmalarda aşırı ve sürekli cinsel uyarılmanın unutkanlığa sebep olduÄŸu saptanmıştır. Cinsel uyarılma sonrasında parasempatik sinir sistemimiz aşırı bir ÅŸekilde uyarılır. Bunun neticesinde aşırı bir ÅŸekilde seks hormonları üretilir. Aşırı hormon üretimi ise beyin ve böbreküstü salgı bezlerinin aşırı bir ÅŸekilde çalışmasına sebep olur. Neticede beynimiz ve vücut fonksiyonlarımız aşırı sempatik hale gelir ki bu durum beynimize zarar verir ve unutkanlığa sebep olur.
Güçlü Bir Hafızaya Nasıl Sahip Olabilirim?
* İlk olarak kısa süreli hafızamıza aşırı veri giriş çıkışını engellememiz gerekiyor. Yoldaki tabelaları, reklam panolarını okumaktan vazgeçip elimizde bulundurduğumuz bir kitabı okumak en güzeli.
* Uzun süreli hafızamı geliştirmek amacıyla her gün bir söz ya da bir şiirden bir parça ezberleyebiliriz. Hafızamızın zindeliğini koruması açısından bu çok önemli. Yine sevdiklerimizin telefonun cep telefonumuza kaydetmenin yanında aklımıza kaydetmeyi de alışkanlık haline getirmek faydalı olacaktır.
* Sağ beynimizi geliştirecek etkinliklerde bulunmak güçlü hafızanın en önemli formüllerinden biri. Bu konu başlı başına bir konu olduğu için ayrıntılı bilgiyi kitaplardan ya da internet sitelerinden bulabilirsiniz.
* Bol oksijen alabileceğimiz ortamlarda bulunmak beynimizin sağlıklı çalışması açısından çok önemli.
* Depresyondan ve kaygıdan uzak bir hayat yaşamaya çalışmak hem unutkanlığa hem de sağlıklı bir hayata kapı açan en önemli anahtar olduğunu zaten hepimiz biliyoruz.
* Alkol ve sigara beyinden ciddi hasarlara yol açtığı için bu maddelerden oldukça uzak durmak en iyisi.
—————
genç gelisim
bu ıkadar bılımsel verı eklerken neden Allah ı zıkretmenın de unutma da etkısı var demıyorsun ha