Yaprakla beslenen böceklerle ağaçlar arasındaki savaş, evrim sürecinde sonbahar yapraklarının sarı ve kırmızı olarak ayrışmasına yol açmış olabilir.Yaprakla beslenen böceklerle ağaçlar arasındaki savaş, evrim sürecinde sonbahar yapraklarının sarı ve kırmızı olarak ayrışmasına yol açmış olabilir.
Sonbahar aylarında Avrupa’daki yaprakların çoÄŸu sararırken ABD ve DoÄŸu Asya’daki yapraklar kızarıyor. Prof.Simcha Lev-Yadun ve Prof. Jarmo Holopainen, nedeni hala anlaşılamayan bu fenomeni açıklamak için 35 milyon yıl geriye dönüyor.
Herkesin bildiği gibi yaprakların yeşil rengi büyük oranda hücrelerin içindeki klorofil pigmentlerinden geliyor. Renk değişimi, yaprağın ölümünün bir sonucu olarak değil, sarıyla kırmızıyı birbirinden ayıran bir dizi olaydan kaynaklanıyor. Klorofil yaprakta azaldığı zaman zaten var olan sarı pigmentler baskın hale geliyor ve yaprağa rengini veriyor.
Kırmızı renk ise farklı bir sürecin sonucu. Klorofil yaprakta azaldığı zaman normal ÅŸartlarda olmayan kırmızı renk pigmenti ‘antosiyanin’ yaprakta üretiliyor.
Henüz taze olan bu keşfin ardından bilimadamaları şimdi de yapraklarını döken bir ağacın kaynaklarını neden kırmızı pigment üretmekte kullandığını araştırmaya koyuldu.
Ne var ki henüz fikir birliğine varılabilmiş değil. Bir grup bilim adamı kırmızı pigmentlerin, yaprakları sıcak ve soğuya karşı korumak için odun kısmından yapraklara gönderilip orada tekrar sentezlendiğini düşünüyor. Başka bir tez ise ağaçların kendini böceklerden korumak bu pigmentleri sentezlediğini söylüyor. Ancak yanıt ne olursa olsun, kırmızı pigmentlerin neden Avrupa’da görülmediği açıklanamıyor.
BÖCEK-AĞAÇ SAVAŞI
Ekolojik evrim, sonbahar renklerinin böceklerle ağaçlar arasında uzun süren savaşının bir sonucu olduğunu gösteriyor. Sonbahar mevsimi boyunca böcekler ağaçlardan besleniyor ve yumurtalarını buraya bırakıyor. Böceklerin beslenmek için sarı yaprakları tercih etmesi, ağaçları böcekler tarafından kullanılamayan kırmızı pigment üretecek şekilde evrimleştiriyor. Bu aşamada akla gelen soru, teori doğruysa dünyada sarı yapraklı ağacın kalmamış olması gerektiği. İki bilim adamının bu soruya yanıtı şöyle:
35 milyon yıl önce Dünya büyük sürekli yeşil ormanlarla kaplıydı. Daha sonra yaşanmaya başlayan buz çağı ve bir dizi kuraklık, bitkileri yaprak dökecek şekilde evrime uğrattı.
Amerika ve Güney Asya’daki bitkiler, buz çağıyla birlikte yayılım alanlarını güney-kuzey doÄŸrultusunda deÄŸiÅŸtirdi. Paralel uzanan daÄŸlarla çevrili bölgelerde soÄŸuktan korundular ve varlıklarını sürdürdüler. Elbette böcekler de ana yemekleriyle beraber göç etti.
Avrupa’da ise durum biraz farklıydı Alpler hariç yüksek daÄŸ yoktu. Alpler’in çevresindeki türler hariç, çoÄŸu tür buzul çağının gelmesiyle yok oldu, böcekler de onları izledi. Dondurucu soÄŸukların bitmesinden sonra Avrupa’daki aÄŸaçların böcekler için savunmaya ihtiyacı kalmamıştı, zira birçok böceÄŸin nesli Avrupa’da tükenmiÅŸti. Bu nedenle Avrupalı aÄŸaçların kırmızı yaprak üretmesine gerek kalmadı.
Bilimadamları bu teorilerini destektleyen kanıtın İskandinavya’da bulunan cüce ağaçlar olduğunu söylüyorlar. Bu ağaçlar halen kırmızı yaprak döküyor. Çünkü kısa boylu oldukları için kar tabakasının altında kalıp yeryüzündeki çok zorlu şartlardan korundular. Yer altında kalan böcekler de bu ağaçlarla beslenmeye devam etti ve böcek-bitki savaşını sürdürerek kırmızı yaprakların devamını sağladı.
ntvmsnbc